Dünya kaynaklarının hızla tükenmesi, atık üretimindeki fazlalığın yönetilebilir olmaktan çıkıp sürdürülebilirliği tehdit etmesi devletleri ve bireyleri bu konu ile ilgili önlem almaya davet ediyor. Sürdürülebilir bir Dünya için devletler ve büyük kurumlar çalışmalarını sürdürürken bizler de bireysel bazda sorumluluk alabiliriz. Şimdiye kadar sürdürülebilirliğin temel taşlarından birisinin geri dönüşüm olduğunu biliyoruz. Ancak bu alanda hayatlarımıza yeni, hatta geri dönüşümden daha etkili bir kavram daha dahil oldu: İleri dönüşüm. Peki ileri dönüşüm nedir ve hayatlarımızda neyi değiştirmemizi istiyor?

Kullan-at yaklaşımının karşısında durup eşyaların kullanım süresini uzatmayı hedefleyen ileri dönüşüm (upcycling), günlük hayatımızda uygulayabileceğimiz küçük değişikliklerle bizi Dünya için iyi olanı yapmaya davet ediyor. Temelde daha fazlasını tüketmek yerine elde olanı dönüştürerek ömrünü uzatmaya odaklanan hareket, bireysel ölçekte de yapabileceklerimizin hayal gücü ve yaratıcılık kadar sınırsız olduğunu adeta bize ispatlıyor. Dünya için iyi olanı, tüketim çılgınlığının önüne koyuyor. “Bu konuda sorumluluk almaya hazırım, ama nereden başlayacağım?” diyorsanız gelin, ne olduğunu birlikte öğrenelim.

Fotoğraf: Unsplash – Johnny Briggs / Upcyling

İleri Dönüşüm Nedir?

İleri dönüşüm, artık ihtiyacınızın olmadığını düşündüğünüz, fonksiyonunu yitirmiş ve atık olarak görülen bir eşyayı yaratıcı bir fikir ve el işçiliği ile hayata yeniden kazandırmak ve ona yeni bir fonksiyon tanımlamaktır. Böylece, eşyaların tek seferlik kullanımına karşı çıkan bu yaklaşım onların, ikinci, üçüncü ve daha fazla kez dönüştürerek daha uzun süre kullanılmalarını ve atığa dönüşmemelerini hedefler. Bu sayede eşya ya da eşya içerisinde kullanılan malzeme, ileri dönüşüm döngüsünün içerisinde kalarak atığa dönüşmez. Atığa dönüşmediği için bu malzemenin geri dönüşüm ya da atık olma yolculuğunda harcanan enerji minimuma indirilir.

İleri dönüşümde sınır hayal gücünüzdür, evde önceden atık olarak görebileceğiniz her şeyi yaratıcı bir bakış açısı ile benzersiz bir objeye, kullanışlı bir eşyaya dönüştürebilirsiniz. Örneğin; tuvalet kağıdı rulolarından en sevdiğiniz renklerde bir masaüstü düzenleyicisi yapabilir ya da tıpkı eskilerin yaptığı gibi evinizi boyamak için aldığınız boyaların kutularını balkon veya bahçe dekorasyonunu tamamlayacak saksılara dönüştürebilirsiniz.

Fotoğraf: Unsplash-Julietta Watson / Upcyling

İleri Dönüşümün Faydaları Nelerdir?

Tüketim alışkanlıklarımızı yeniden düşünmeye yönelten ileri dönüşüm yaklaşımı bireysel olarak size ve küresel çerçevede Dünya’nın sürdürülebilirliğine önemli faydalar sağlar. Peki bu faydalar nelerdir?

  • Atık miktarınızı azaltarak daha sürdürülebilir bir çevresel sisteme katkı sağlarsınız.
  • Tüketim miktarınızı azaltarak yeryüzü kaynaklarının daha verimli kullanılmasına katkı sağlarsınız.
  • Yaratıcı düşünme pratiğinizi geliştirirsiniz, günlük yaşamınızı kolaylaştıracak akıllı çözümler üretebilirsiniz.
  • El becerileriniz gelişir, farklı koşullarda kimseye ihtiyaç duymadan ihtiyaçlarınızı giderebilirsiniz.
  • Tasarruf yapabilir, yeni eşyalar için ayırdığınız bütçeyi farklı alanlarda değerlendirme fırsatı bulabilirsiniz.
  • Grup çalışması içerisinde yapılan ileri dönüşüm faaliyetleri ile iş birliği yapma, paylaşma ve yardımlaşma gibi konularda kendinizi geliştirebilir, bu işe gönül vermiş yeni arkadaşlar edinebilirsiniz.
  • Hiçbir yerde bulamayacağınız özgün eşyalara sahip olabilirsiniz.
  • Yaşam alanınızı yaratıcılığınız ve ihtiyaçlarınız çerçevesinde düzenleyebilir, evinizi minimal ve işlevsel bir eve dönüştürebilirsiniz.

İleri Dönüşüm ile Geri Dönüşüm Arasındaki Farklar Neler?

Global çapta gün geçtikçe adı daha sık duyulan ve yaygınlaşan bu hareketi, kendi topluluklarını yaratmaya ve bu farkındalığa dikkat çekmek amacıyla sanat dünyasında da kullanılmaya başlandı. İleri dönüşüm konusunda ilham veren üretimlerden birisi sanatçı Ptolemy Elrington’ın Hubcap Creatures projesi. Atık durumdaki jant kapaklarını, benzersiz hayvan figürlerine dönüştüren sanatçı ilhamını, yaptığı bir Hindistan gezisinden alıyor. Burada tanık olduğu yoksulluktan beslenen sanatçı, yaratıcılığı ile izleyicisini bir eşyayı çöpe atmadan önce düşünmeye davet ediyor.

Türkiye’de ileri dönüşüm projeleri konusunda dikkat çeken topluluklardan biri ise Çöpçüler. Bireysel inisiyatifleri ile bir araya gelen topluluk, tüketim çılgınlığına son vermek ve eşyaların ömrünü uzatmak için ilham veren dönüşüm hikayeleri anlatıyor. 2018’den bu yana ileri dönüşüm ile ilgili içerikler üreten Çöpçüler, bu konuda bir farkındalık ve değişim yaratmayı hedefliyor.

İleri dönüşüm hareketinin bir parçası olmak ve bugün harekete geçmek için yaratıcı fikirler ve el işçiliği ile evinizdeki eşyaları ileri dönüştürebilir, herhangi bir mağazadan satın alamayacağınız, benzersiz eşyalara sahip olabilirsiniz. Örneğin, yemek masanızı küçültüp dilediğiniz şekilde dekore ederek orta sehpaya dönüştürebilirsiniz. Hatta ihtiyaç duymadığınız bir dolabın kapaklarından kurtularak dolabı bir kitaplığa dönüştürebilir, oksitlenmiş çatal ve kaşıklarınızı tahta bir zemine sabitleyip şekillendirerek onlardan askılık yapabilirsiniz. Eski tişört veya gömleklerinizden yeni kıyafetler dikebilir, eskimiş kot pantolonunuzu basit bir işi ile kol çantası ya da kot şorta dönüştürebilirsiniz. İleri dönüşüm fikirleri saymakla bitmez! Siz de kendi ihtiyaçlarınız ve elinizdeki materyaller çerçevesinde eşyalarınızı ileri dönüştürebilirsiniz.

Ana Görsel Kaynak: Pexels – Ksenia Chernaya / Upcycling