Zaman zaman hayatınızda gerçekleşecek olaylarla ilgili tahminlerde bulunuyor ve sıklıkla bu olayın gerçekleştiğine şahit mi oluyorsunuz? Bu durumu öngörünüzün güçlü olmasına bağlıyor olsanız da aslında arkasında bilimsel psikolojik ve sosyolojik gerçekler yatıyor olabilir. “Kendini gerçekleştiren kehanet nedir?” sorusunun yanıtını şimdi öğrenmeye ne dersiniz?

Kendini Gerçekleştiren Kehanet Nedir?

Kendini gerçekleştiren kehanet, kişinin ilerleyen süreçte yaşanacak bir olay ya da durumla ilgili tahminidir. Örneğin; henüz gün yeni başlarken kötü bir gün olacağını düşünüyorsanız, gününüzün kötü geçme ihtimali oldukça büyüktür. Çünkü bu beklentiniz sizi gün içerisinde yaşadığınız olumlu olayları göz ardı etmeye yönlendirir. Farkında dahi olmadan olumsuz olayları ön plana çıkararak tahmininizi doğrulamak istersiniz.

Fotoğraf: Unsplash – Catalin Pop
  • Kendini gerçekleştiren kehanetin en güzel örneği “plasebo etkisi“dir. Araştırma nedeniyle iki gruba ayrılan deneklerin bir kısmına tedavi edici gerçek ilaçlar verilir. Diğer katılımcılara ise vücutta herhangi bir etki gerçekleştirmeyecek sahte tedavi uygulanır. Ancak her iki grup da tedavi aldığına inandırılır. Plasebo verilen katılımcılarda iyileşmeler olduğu gözlenir.
  • Stereotip tehdit olarak da adlandırılan kendini gerçekleştiren kehanet örneği sınıfsal toplumları üzerinde etkilidir. Yapılan araştırmalar geçmiş yıllarda Afrika kökenli Amerikalıların daha az zeki ve yetenekli olunduğuna inanıldığını gösterir. Bu inanış ise üniversitelere kabul edilen öğrencilerin istatistiği ile desteklenir. Ancak günümüzde bu sonucun Afro Amerikalılardan olan düşük beklentiden kaynaklandığı düşünülür.

Robert Merton Teorisi

Kendini gerçekleştiren kehanet kavramı ilk kez Harvard mezunu sosyolog Robert Merton tarafından kullanılır. Amerika’nın kenar mahallelerinden birisinde yaşaması, Merton’un sınıfsal farklılıkları daha iyi gözlemlemesini sağlamıştır. Bu gözlemleri ise kişilerin inançlarının bir süre sonra gerçeklerine dönüştüğünü gösterir.

Partnerinin kendisini aldatacağını düşünen bir kişinin aldatmanın gerçekleşmesine katkıda bulunduğunu ifade eden Merton, daha çok ırksal önyargıların etkileri üzerinde çalışmalarını sürdürmüştür. Örneğin; siyahileri entelektüel ve ahlaki açıdan daha düşük seviyede gören Amerikalılar, bu inançlarının gerçeğe dönüşmesine katkıda bulunur. Onlara daha alt seviyede bir sınıfa ait olduklarını hissettirerek kendilerini geliştirmelerine izin vermemişler ve bir döngünün oluşmasına neden olmuşlardır.

Pygmalion Etkisi

Robert Rosenthal ve Lenore Jacobson Pygmalion Etkisi’ni araştırmak için öğrenciler üzerinde bir çalışma yaparlar. Bu çalışmada öğretmenlerden öğrencilerine bir IQ testi yapmalarını isterler. Sonuçları ise kendileri değerlendirir ve orta değerdeki öğrencilerin bir kısmını deney grubu seçerler. Öğretmenlere bu grubun IQ değerlerinin oldukça yüksek olduğunu söylerken kontrol grubu olarak seçilen öğrencilerin ise düşük değerlere sahip olduğunu ifade ederler.

Öğretmenler

buy kamagra

, beklentileri yüksek olan öğrencilere karşı daha ilgili davranır ve onlara daha fazla zaman ayırırlar. Öğrencilerin yaptıkları yanlışlarda ise geri dönüşleri daha ayrıntılı ve ılımlı şekilde olur.

Pygmalion Effect Illustration

Araştırma sonucunda rastgele seçilmiş olan deneklerin IQ değerleri tekrar ölçüldüğünde deney grubunun daha yüksek çıktığı görülmüştür. Sonuç olarak bu deney, öğretmen kehanetlerinin nasıl gerçeğe dönüştüğünü gösterirken öğrencilerden beklentilerin de benliğe nasıl etki ettiğini ortaya koymuştur.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet Döngüsü

Kendini gerçekleştiren kehanet araştırmaları düşüncelerinizin ve davranışlarınızın sizi iyi ve kötü sonuçlara götürebileceğini kanıtlamıştır. Bir şeye inandığınızda onu pekiştirmeniz ve gerçekleşmesine katkıda bulmanız kaçınılmazdır. Aynı etki, başkaları hakkında düşündükleriniz için de geçerlidir. Aslında bu sürecin nasıl bir döngüden oluştuğunu bilmek, inançlarınızı kontrol etmenize yardımcı olabilir.

  • Öncelikle kişiler çevresindekiler hakkında bazı inançlara sahip olur.
  • Sahip olunan inançlar çevredeki kişilere karşı davranışlarınızı etkiler.
  • İnançlarınız doğrultusunda çevrelenen davranışlarınız ise karşınızdaki insanların size karşı olan inançları üzerinde etkilidir.
  • Çevrenizdekilerin size karşı oluşturdukları inançlar doğrultusunda hareket etmeleri ise sizin inandığınız öngörünün doğru olmasını sağlar ve böylece bir döngü oluşur. İlk adımın değiştirilmesi ise yaşanacak olayların tamamen farklı ilerlemesine neden olabilir.

Bu yazılarımız ilginizi çekebilir; Amigdala Dost mu, Düşman mı? Amigdalanın Rolünü Anlamak ve Duygusal Zeka Neden Önemli? ve Geliştirmek Mümkün mü?